Een jeugdrechter dient soms moeilijke beslissingen te maken. Zij zjin vaak ingrijpend voor zowel het kind als de omgeving. In een crisissituatie, kan de jeugdrechter zelfs een pleegplaatsing opleggen op basis van het decreet integrale jeugdhulp en de jeugdbeschermingswet.

Het decreet maakt(e) daarbij een onderscheid tussen pleegplaatsing van kinderen boven of onder de leeftijd van 13 jaar. Wie jonger is dan 13, kan geplaatst worden tot de leeftijd van 13 jaar. Wie ouder is dan 13, kan voor ten hoogste 3 jaar aan een pleeggezin toegewezen worden. Jongeren die ouder zijn dan 12 jaar, moeten wel eerst gehoord worden, bepaalt de jeugdbeschermingswet.

Maar dat leidt tot een moeilijke situatie voor jongeren tussen 12 en 13 jaar oud: als een 12-jarige geplaatst wordt in een pleeggezin, moet hij volgens de wet eerst gehoord en daarna geplaatst worden en moet hij, eens 13, opnieuw gehoord worden omdat er een nieuwe beslissing moet worden genomen over zijn situatie.

Twee zittingen op enkele maanden tijd en dus is het belang van het kind soms ver zoek.

Bij decreet van 17 juli 2020 werd dan ook beslist om de leeftijdsgrens voor pleegzorg in het decreet op de integrale jeugdhulp gedeeltelijk te verlagen van 13 naar 12 jaar, zodat er afstemming is met de leeftijdsgrens voor het hoorrecht.

In een arrest van het Hof van Cassatie van 17 juni 2020 werd geoordeeld dat het niet strijdig is met het legaliteitsbeginsel om de woorden van een strafbaarstelling “uit te leggen rekening houdend met de wil van de wetgever eerder dan op een letterlijke lezing van de wettekst“.

Probleemstelling

Een persoon werd vervolgd wegens het besturen van een voertuig zonder éérst te zijn geslaagd in het theoretische en praktische herstelexamen, dat hem door een eerdere veroordeling werd opgelegd. De verdediging merkte op dat artikel 48 Wegverkeerswet enkel spreekt over “onderzoeken” (in de zin van medische en psychologische onderzoeken) en niet over “examens”.

Politierechtbank en hoger beroep

De feitenrechters hebben geoordeeld dat voor de wet van 7 februari 2003 dat de rechter het herstel in het recht tot sturen afhankelijk kon maken van het slagen voor een of meer van de hiernavermelde onderzoeken:

• 1° een theoretisch onderzoek;
• 2° een praktisch onderzoek;
• 3° een geneeskundig onderzoek;
• 4° een psychologisch onderzoek;

De (ongewijzigde) Franse tekst spreekt nog steeds over vier “examen” (zijnde de Franse term die ook in artikel 48 Wegverkeerswet gebruikt wordt).

In afdeling III. Bepalingen gemeen aan de vervallenverklaring van het recht tot sturen WPW (de artikelen 45 t.e.m. 49/1) was er aanvankelijk ook enkel sprake van “onderzoeken” (in het Frans ‘examens’). De artikel 47 en 48 spreken in dit verband nog altijd slechts van ‘onderzoeken’ (‘examens’) en artikel 47 WPW heeft het letterlijk over ‘hij die (…) onderworpen werd aan een theoretisch, praktisch, geneeskundig of psychologisch onderzoek’.

In 2003 werd in de Nederlandse tekst het woord “onderzoeken” vervangen door de woorden “examens en onderzoeken”.

Er was volgens de Rechtbank is in die omstandigheden geen reden om aan te nemen dat de wetgever door de wetswijziging in 2003 de strafbepaling heeft willen wijzigen.

Wat de bedoeling van de wetgever in 2003 ook was bij het invoeren van het onderscheid tussen enerzijds de geneeskundige en psychologische onderzoeken en anderzijds (enkel in de Nederlandse tekst) de theoretische en praktische examens, uit niets blijkt en er kan ook niet worden aangenomen dat dit gevolgen zou hebben ten aanzien van de strafbaarheidsstelling en bestraffing in toepassing van de artikelen 47 en 48 Wegverkeerswet.

Het niet afleggen van de vier proeven, in het Frans ‘examens’ en in het Nederlands ‘examens en onderzoeken’, kan aldus leiden tot een nieuwe vervolging.

Antwoord van het Hof van Cassatie

Het Hof van Cassatie treedt deze redenering thans dus bij en stelt dat het niet strijdig is met de artikelen 12 en 14 Grondwet de bewoordingen van een strafbaarstelling uit te leggen rekening houdend met de wil van de wetgever, eerder dan op een letterlijke lezing van de wettekst.

De wet van 29 november 2019 tot wijziging van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis aangaande de onmiddellijke aanhouding treedt vandaag in werking. Ingevolge deze wetswijziging kan de Rechter voortaan – nog steeds op vordering van het Openbaar Ministerie – ook diegene waarvan vermoed wordt dat “hij nieuwe misdaden of wanbedrijven zou plegen”, onmiddellijk aanhouden. Voordien bestond deze mogelijkheid enkel bij vluchtgevaar van de veroordeelde.

Wie op het moment van zijn veroordeling niet in voorlopige hechtenis is, kan de rechtbank in principe vrij verlaten. De veroordeelde moet zich dan later bij de gevangenis aanmelden om zijn straf uit te voeren. Bij vluchtgevaar is de situatie anders: in dat geval laat de Wet op de Voorlopige Hechtenis de strafrechter voortaan toe om de veroordeelde, meteen na zijn veroordeling, onmiddellijk aan te houden. De onmiddellijke aanhouding moet door het openbaar ministerie worden gevorderd. Er moet tevens een afzonderlijk debat over plaatsvinden, meteen na de uitspraak van de straf.

Nuancering

De onmiddellijke aanhouding kan slechts worden bevolen indien de betrokkene wordt veroordeeld tot een hoofdgevangenisstraf van drie jaar of tot een zwaardere straf, zonder uitstel of, wegens feiten van voyeurisme, aanranding, verkrachting, zedenschennis, of prostitutie, tot een hoofdgevangenisstraf van een jaar of een zwaardere straf, zonder uitstel.

Mogelijks ware het aangewezen dat de wetgever aan deze bepaling nog wat sleutelt, zeker als men bijvoorbeeld denkt aan het feit dat op belaging een maximumstraf van “slechts” twee jaar staat (art. 442bis Sw.) en er aldus voor veroordeelde belagers – zelfs indien de maximumstraf zich opdringt – géén onmiddellijke aanhouding dreigt….

Bij arrest van het Hof van Cassatie dd. 03.12.2019 (P.19.0550.N, onuitg.) oordeelde het Hof dat een snelheidsmeter in een dienstvoertuig van de federale politie niet tot doel heeft toezicht te houden op de naleving van de Wegverkeerswet.

Hieruit vloeit voort dat de bepalingen van artikel 5.2 van de bijlage 2 (“Technische voorschriften voor de snelheidsmeters”) bij het Koninklijk Besluit van 12 oktober 2010 betreffende de goedkeuring, de ijking en de installatie van de meettoestellen die gebruikt worden op toezicht te houden op de naleving van de wet betreffende de politie over het wegverkeer en haar uitvoeringsbesluiten niet van toepassing zijn op deze snelheidsmeters.

De Politie mag aldus de snelheid van een ander voertuig vaststelling aan de hand van een (gekalibreerde) snelheidsmeter in het dienstvoertuig, zonder dat deze snelheidsmeter dient te worden voorzien van een ijkcertificaat en/of een periodieke ijking dient te doorlopen.

Vandaag treedt de nieuwe regelgeving inzake rolrechten in werking. Belangrijkste verandering is dat de rechter in zijn eindbeslissing de partij(en) die het recht verschuldigd (is/zijn), voortaan veroordeeld tot de betaling ervan of tot betaling van hun deel erin. Het rolrecht dient dus niet langer voorgeschoten te worden door degene die de procedure aanvangt.

Voor elke zaak die op de algemene rol, in het register van de verzoekschriften of in het register van de vorderingen in kort geding wordt ingeschreven of terug ingeschreven, zijn voortaan navolgende bedragen verschuldigd, onafgezien van welke rol of de hoegrootheid van de gestelde vordering:

De zaken die worden geacht spoedeisend te zijn zoals bedoeld in artikel 1253ter/7 van het Gerechtelijk Wetboek zijn onderworpen aan een eenmalig recht, wanneer de nieuwe aanhangigmaking bij de familierechtbank het wijzigen van een vordering waarover deze zich al heeft uitgesproken, tot doel heeft. Dit stelsel wordt uitgebreid tot de maatregelen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag uitgesproken door de jeugdrechtbank, waarvan de wijziging wordt gevraagd voor de familierechtbank.

Het recht is volledig verschuldigd door de partij die de zaak op de rol heeft doen stellen, behalve indien:

1. de verweerder in het ongelijk wordt gesteld, zodat het recht volledig verschuldigd is door de verweerder;
2. de partijen onderscheidenlijk omtrent enig geschilpunt in het ongelijk zijn gesteld, zodat het recht gedeeltelijk door elk van de partijen verschuldigd is, volgens de beslissing van de rechter.

Het recht wordt opeisbaar op de datum van de veroordeling. Wie het rolrecht niet betaalt, een administratieve boete krijgt van minimaal 25 euro en maximaal 50% van het rolrecht.

In geval de zaak op de rol wordt doorgehaald of van de rol wordt weggelaten bij toepassing van artikel 730 van het Gerechtelijk Wetboek, is het recht vanaf de datum van de doorhaling of van de weglating opeisbaar ten laste van de partij die de zaak op de rol heeft doen stellen.

Volledigheidshalve dient te worden opgemerkt dat het inleiden van een juridische procedure aldus niet ‘helemaal kosteloos‘ wordt. Voor zaken ingeleid middels verzoekschrift, blijft immers de bijdrage voor het Begrotingsfonds voor Tweedelijnsbijstand (€ 20,00) verschuldigd. Bij dagvaarding zijn nog steeds de BTW, registratierechten, pleitzegels en voornoemde bijdrage voor het begrotingsfonds verschuldigd.

Bij arrest nr. 2018/077 van het Grondwettelijk Hof dd. 21.06.2018 heeft het Hof artikel 508/17 van het Gerechtelijk Wetboek gedeeltelijk vernietigd en letterlijk gesteld dat de verplichting om aan de advocaat forfaitaire bijdragen te betalen, een aanzienlijke vermindering van de bescherming van het recht op juridische bijstand vormt zoals gewaarborgd bij artikel 23 van de Grondwet. Dergelijke vermindering wordt niet door een reden van algemeen belang verantwoord. De geïnde bijdragen blijven rechtsgeldig voor zaken waarin de advocaat uiterlijk op 31 augustus 2018 verslag heeft uitgebracht aan het Bureau voor Juridische Bijstand.

Sinds de wet van 6 juli 2016 diende een rechtszoekende die beroep wou doen op een advocaat ‘pro deo’ zélf een, volgens de wetgever bescheiden, bijdrage te leveren ter financiering van deze kosteloze juridische bijstand. Deze bijdrage, opgesplitst in een bijdrage per aanstelling en een bijdrage per aanleg, diende – nog steeds volgens diezelfde wetgever – onder meer om rechtszoekenden ook te responsabilisering en op zoek te gaan naar alternatieve wijzen van conflictoplossing.

Ook al heeft de wetgever de bestreden financiële bijdragen «bescheiden» of «symbolisch» genoemd, toch kan het bedrag ervan, dat tot 50 euro per bijdrage kan belopen en boven dat bedrag kan worden vermenigvuldigd volgens het aantal ingestelde procedures, volgens het Grondwettelijk Hof “aanzienlijk” worden geacht voor de rechtzoekenden die vallen onder de volledig of gedeeltelijk kosteloze juridische bijstand en die, per hypothese, slechts over weinig bestaansmiddelen beschikken. Het Grondwettelijk Hof neemt dus aan dat deze eigen bijdrage een aanzienlijke achteruitgang betekende voor de betrokken rechtzoekenden.

Bovendien staat het volgens het Hof, behoudens de eerstelijnsadviezen als eerste filter en de mogelijkheid voor het Bureau voor Juridische Bijstand om kennelijk onontvankelijke of ongegronde aanvragen te weigeren, ook aan de geraadpleegde advocaat om de rechtszoekenden de raad te geven geen onnodige gerechtelijke procedures in te stellen.

Het doel dat de wetgever voor ogen had, verantwoordt volgens het Hof dan ook niet dat de wetgever het eerder geboden beschermingsniveau aanzienlijk verminderde zonder dat daartoe redenen van algemeen belang bestaan. De bepalingen met betrekking tot de inning van de forfaitaire bijdragen per aanstelling en aanleg werden aldus vernietigd. Voor alle duidelijkheid, dit is níét het geval voor de bijdrage die een rechtzoekende kan verschuldigd zijn indien hij slechts op gedeeltelijke kosteloosheid een beroep kan doen.

Teneinde de moeilijkheden te voorkomen die zijn verbonden aan de terugbetaling van de bedragen die, op grond van de gedeeltelijk vernietigde bepaling, door de door het bureau voor juridische bijstand aangestelde advocaten zijn geïnd, heeft het Hof geoordeeld dat de gevolgen van de gedeeltelijk vernietigde bepaling dienen te worden gehandhaafd ten aanzien van de bijdragen die door de advocaten zijn geïnd in de zaken waarvoor de advocaat, op 31 augustus 2018, zijn eindverslag heeft overgemaakt aan het bureau voor juridische bijstand.